وال پست روشی برای مهار زلزله در ساختمان های مسکونی، تجاری و اداری است که با کمک روش های مختلفی در ساختمان قابل اجرا است. استفاده از وال پست برای جلوگیری از تخریب اجزای غیر سازه ای مانند دیوارهای غیر سازه ای و سایر عضوها، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به طوری که اگر وال پست در ساختمان ها اجرا نشود، عملا امکان دریافت مجوز وجود نخواهد داشت.
وال مش یکی از روش های اجرای وال پست با ایمنی بالا است. در این روش می توان به جای استفاده از مصالح فلزی گران قیمت، اقدام به استفاده از وال مش به عنوان جایگزین برای وال پست های فلزی کرد. یکی از سوالات رایجی که از سوی متخصصین ساختمان سازی پرسیده می شود، این است که امکان دریافت تاییدیه وال مش چگونه امکان پذیر است؟ بدین منظور لازم است که قوانین مربوط به اجرای وال مش به طور کامل مورد بررسی قرار گیرند که در ادامه مقاله قصد داریم در مورد آن ها صحبت کنیم.
جایگاه و مسئولیت واقعی سازمان نظام مهندسی ساختمان
سازمان نظام مهندسی با هدف مراقبت از بهداشت و سلامت محیط های مسکونی، تجاری، اداری و هر فضای دیگری، قوانینی را جهت اجرای ساختمان ها تعریف می کند که معیار و مبنای اصلی در ساختمان سازی قرار می گیرند. ضعف ساختمان‌ها در مقابل زلزله یکی از مسائل مهم بوده ولی پس از زلزله کرمانشاه، قوانین جدید برای اجرای ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری تصویب شد. این قوانین به منظور افزایش مقاومت ساختمان‌ها در برابر بارهای جانبی تدوین شدند.
سازمان نظام مهندسی پس از زلزله کرمانشاه، تغییراتی در ضوابط اجرایی وال پست داد. به طوری که وال پست های بتنی و فلزی فقط در صورت رعایت قوانین مربوطه در آیین نامه مورد تایید نظام مهندسی ساختمان قرار می گیرند. همچنین، برای اجرای وال مش و دریافت تاییدیه وال مش، تمامی ضوابط و قوانین در نظر گرفته شده از سوی سازمان نظام مهندسی ساختمان باید مورد توجه قرار گیرد.
آیا وال مش مورد تایید سازمان نظام مهندسی ساختمان است؟
وال مش یا به اصطلاح تسلیح دیوار با الیاف شیشه، یکی از انواع روش های اجرای وال پست است. این روش در سال های اخیر به دلیل صرفه جویی در زمان و هزینه، تامین مقاومت لازم اجزای غیر سازه‌ای در برابر نیروهای زلزله و شرایط مختلف دیگر، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که در اکثر ساختمان های نوساز، به جای اجرای وال پست ساختمانی اقدام به اجرای وال مش می‌کنند. مهار لرزه‌ای دیوارها با مش الیاف، می تواند بدون نیاز به کمک افراد متخصص و باتجربه و نیروهای کار معمولی در حوزه بنایی انجام شود. از این رو نتیجه کار پس از استفاده از وال مش بسیار عالی بوده و می توان در حین کار نیز در هزینه ها صرفه جویی کرد.
سازندگان، مهندسان ناظر و طراحان ساختمان وظیفه اجرا و نظارت روی وال مش را دارند. با این حال سوالی که در میان تمامی این افراد وجود دارد، این است که امکان دریافت تاییدیه وال مش وجود دارد؟ سیستم وال مش به عنوان نسل نوین وال پست ها مورد تایید سازمان نظام مهندسی ساختمان قرار گرفته است. بنابراین، سازندگان ساختمان ها، مهندسین ناظر و طراحان ساختمان می‌توانند با دریافت تاییدیه وال مش و رعایت قوانین پیوست 6 آیین نامه 2800 به صورت قانونی این روش را جایگزین وال پست های سنتی و مرسوم کنند.
ضوابط آیین نامه جهت تاییدیه وال مش
دریافت تاییدیه وال مش نیاز به رعایت دقیق قوانین آیین‌نامه‌های مشخص شده برای اجرای وال مش دارد. این قوانین اصول مهم مهار لرزه‌ای را شامل می‌شوند. یکی از روش‌های مهار لرزه‌ای دیوارها، استفاده از شبکه الیاف است که در آیین‌نامه 2800 پیوست 6 و ضابطه 714 توضیح داده شده است. در ادامه، این ضوابط را به‌صورت مختصر توضیح می‌دهیم.
نحوه اجرای وال مش و مراحل آن
در روش مهار لرزه ای دیوارها با مسلح کردن آن ها با شبکه الیاف، خمش دیوار یک طرفه و در راستای قائم است. از این رو دیوار نیازی به وادار نداشته و محدودیتی در طول دیوار وجود ندارد. باید توجه شود که لبه های دیوار و کنار بازشوهای دیوار حتما باید با مش الیاف مسلح شوند. در این روش، نوارهای شبکه‌ای که از الیاف کربن یا شیشه تشکیل شده‌اند، روی دیواری که لایه اول پلاستر روی آن اجرا شده است قرار داده می‌شوند.
در مرحله بعد باید نبشی مهار خارج صفحه دیوار در بالا و پایین دیوار مطابق با نقشه های اجرایی، نصب شود. سپس لایه نهایی نازک کاری دیوار نیز بر روی نبشی ها اجرا می شود. نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که پاشش نباید بر روی نبشی ها اجرا شود و از حرکت داخل صفحه دیوار جلوگیری کند. در صورت وجود حداقل 50 میلی متر کف سازی در پایین دیوار با قرار گیری دیوار در داخل آن، نیازی به اجرای نبشی پایینی نیست.
جزئیات متریال های قابل استفاده برای وال مش
به منظور دریافت تاییدیه وال مش، لازم است که حتما از مصالح ساختمانی مناسب استفاده شود. بسته به نوع نازک کاری انتخاب شده، متریال های قابل استفاده برای وال مش نیز متفاوت خواهند بود. در صورتی که نازک کاری روی دیوار از جنس سیمان باشد، الیاف شیشه مقاوم به قلیا یا AR مورد نیاز می باشد. این الیاف باید دارای مقاومت تسلیم بیش از 1000 مگاپاسکال باشند. در صورتی که نازک کاری از جنس گچ باشد، لازم است که از الیاف شیشه E-glass با مقاومت تسلیم بیش از 1000 مگاپاسکال مورد استفاده قرار گیرد.
در هر دو روش، مقدار الیاف مش مورد نیاز با توجه به مشخصات فنی سازه متفاوت خواهد بود. روش اجرای وال مش روی دیوار می تواند متفاوت باشد. در برخی از مواقع وال مش به صورت سرتاسری روی دیوار استفاده می شود که می بایست وزن آن حداقل 50 گرم بر مترمربع باشد. ولی در صورت استفاده نواری لازم است که وزن 100 گرم بر متر مربع در نظر گرفته شود. در صورت نیاز به استفاده از شبکه الیاف کربن به جای الیاف شیشه، باید به مقاومت تسلیم مش کربن تا حد 3000 مگاپاسکال توجه داشت. این مقدار بسیار مهم است.
ضوابط مربوط به الیاف شیشه برای اجرای وال مش
رعایت قوانین مربوط به انتخاب نوع الیاف شیشه جهت دریافت تاییدیه وال مش ضروری است. در حال حاضر روش وال مش به دلیل حذف وادارها، می تواند نسبت به سایر روش ها هزینه کمتری را برای پروژه ساختمانی به همراه داشته باشد و برای ساختمان های موجود بدون تخریب قابل استفاده می باشد.
نکته بسیار مهمی که باید در انتخاب مش الیاف به آن توجه داشت، عدم امکان به کار بردن برخی از مصالح به جای الیاف شیشه است. ژئوگریدهایی که ساختار شبکه اي پلیمري دارند، ولی از ترکیب نخ و الیاف تشکیل نشده اند و پارچه های الیافی که در ساختار کامپوزیت FRP استفاده می شوند، قابل استفاده به عنوان شبکه الیافی نیستند.
ساختار الیاف شیشه
شبکه الیاف یک ساختار شبکه‌ای از نخ‌های متعدد است که به یکدیگر متصل هستند. این شبکه می‌تواند با دو نوع ساختار یک جهته یا دو جهته وجود داشته باشد. ساختار یک جهته نخ‌هایی دارد که در یک جهت مقاومت کششی مناسبی داشته و در جهت دیگر مقاومت کمتری دارد. نخ‌های ضعیف‌تر در این حالت برای اتصال و تقویت نخ‌های قوی‌تر استفاده می‌شوند. از این رو طراحی و کاربرد وال مش باید ملاک باربری در ساختمان ها باشد. در مش دو طرفه، الیاف مقاومت کششی لازم را در هر دو جهت دارند. فاصله بین چشمه ها (یک نخ تا نخ بعدی) در ساختار شبکه ای بنا می تواند متفاوت باشد. اما این فاصله نباید کمتر از 5 میلی متر باشد. حداکثر اندازه سنگدانه هایی که در ملات مورد استفاده قرار می گیرند، نباید از نصف فاصله باز بین چشمه ها بیشتر باشند.
لازم به توضیح است که الیاف شیشه استفاده شده در محیط های سیمانی باید حتما از نوع الیاف شیشه مقاوم به قلیا باشد. چرا که الیاف شیشه تحت تاثیر محیط پیرامون خود قرار می گیرد و عدم مقاومت آن در برابر محیط های قلیایی، باعث می شود که فرآیند خوردگی شبکه الیاف در محلول قلیایی با گذشت زمان باعث تخریب کامل شبکه شود و طول عمر الیاف کاهش پیدا کند. کاهش مقدار قلیای سیمان و ایجاد یک لایه محافظتی بر روی الیاف در برابر اثرات شیمیایی محیط، می تواند راهکاری موثر برای بهبود خوردگی الیاف شیشه باشد؛ اما کافی نیست. حتما لازم است که از الیاف شیشه مقاوم به قلیا استفاده کرد. این نوع الیاف باید حداقل 16 درصد زیرکونیا داشته باشند.
آزمون های ضروری برای شناخت ویژگی های مش شیشه
مطابق با آیین نامه و قوانین مربوط به اجرای وال مش، برای دریافت تاییدیه وال مش لازم است که آزمون های با هدف شناخت ویژگی های توری فایبرگلاس انجام شوند. این آزمون ها شامل موارد زیر می‌باشند. برای انجام این آزمایش ها می توان از روش های مختلفی استفاده کرد که یکی از آن ها بهره گیری از مادون قرمز می باشد.
- تعیین سطح مقطع نخ
- دانسیته
- مقاومت کششی
- مدول الاستیسیته
- تعیین درصد زیرکونیا در الیاف
طراحی دیوار تقویت شده با بتن مسلح شده با الیاف
در صورت نیاز به تسلیح دیوار با ملات مسلح شده با مش الیاف در جهت عمود، نیاز به توزیع بار عمود بر صفحه در دو راستا نیست. همچنین، برای اجرای وال مش در این حالت، نیاز به اجرای وال پست و یا مهار دیوار در مجاورت ستون‌ها با بست یا نبشی مختلف نداریم. دیوار در این حالت به صورت خمش یک جهته عمل می‌کند. ظرفیت خمشی آن با در نظر گرفتن کشش توسط الیاف مش و فشار توسط بلوک‌ها، قابل محاسبه است. باید توجه داشت که مقاومت الیاف باید پس از انجام آزمون مقاومت قلیایی استاندارد مورد استفاده قرار گیرد و به علت تأثیرات باد و زلزله و تسلیح دیوار با مش الیاف در دو سمت دیوار باید انجام شود. همچنین مش الیاف مورد نیاز برای اجرا در ساختمان ها باید دو جهته باشد.
نحوه اجرای وال مش در کنار بازشو
به جای استفاده از وادار می توان در کنار بازشوها از مش الیاف به همراه ملات سیمانی استفاده کرد. برای اجرای کنار بازشو، در صورت اجرای قاب پنجره نیازی به اجرای نعل درگاه نیست و می توان دیوار را در بالا و پایین بازشو با کمک توری فایبرگلاس، مسلح کرد.
تراکم و مشخصات الیافی که برای کنار بازشو دیوار مورد استفاده قرار می گیرند، باید بر اساس جنس و مقاومت کششی الیاف تعیین شوند. پلی استایرن کنار ستون و رابیتس روی آن با هدف جدا کردن ستون از دوغاب پشت سنگ مورد استفاده قرار می گیرد. روی الیاف را می توان ملات پاششی ریزدانه با مقاومت فشاری بالا اجرا کرد. نوار الیاف ها باید در هر دو طرف دیوار روبروی یکدیگر قرار گیرند. لبه های الیاف در بالای دیوار نیز می بایست مهار شوند. به طوری که روی بلوک و پایین دیوار را با تسمه، پیچ و پلاک تثبیت کرد. در نمای بیرونی، الیاف روی پیشانی نیز توسط تسمه، پیچ و پلاک تثبیت خواهد شد. در نهایت برای تثبیت الیاف روی بلوک در حین اجرا، می توان از میخ استفاده کرد. ولی در نهایت برای تضمین تثبیت نهایی، می بایست ملات پاششی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
نحوه اجرای وال مش در جان پناه
می‌توان از ملات مسلح شده با مش الیاف برای اجرای وال مش در جان پناه‌ها استفاده نمود. در این روش، مش الیاف به صورت نوارهای عمودی پیوسته برای تسلیح و افزایش پایداری دیوار جان پناه به کار می‌رود. تراکم نوارهای الیافی که برای طراحی و محاسبه استفاده می‌شوند، باید مطابق با جنس و مشخصات الیاف و ضخامت دیوار طراحی گردد. عرض نوارهای الیافی نیز باید بر اساس جنس و مشخصات الیاف و ضخامت دیوار معین شود.
بر روی مش الیاف ملات ریز دانه با نسبت سیمان به ماسه بادی 1 به 2 و با مقاومت فشاری حداقل 30 مگاپاسکال اجرا می شود. الیاف باید در دو طرف با کمک تسمه به دال سقف و وجه بیرونی تیر مهار گردند. عرض تسمه اتصال در این سیستم نیز باید حداقل 100 میلی متر بیشتر از عرض الیاف در نظر گرفته شده باشند. برای افزایش مقاومت بالکن ها و ایمنی آن ها نیز می توان از وال مش استفاده کرد. در صورتی که دیوار بالکن فقط در بین وال پست قرار بگیرد، نیازی به جداسازی آن از وال پست نخواهد بود. اما اگر دیوار در تماس با ستون باشد، می بایست حتما مراحل جداسازی بین ستون و دیوار انجام شود.
نحوه اجرای وال مش در دیوار متقاطع
برای مهار لرزه ای دیوارهای متعامد یا متقاطع، می توان از مش الیاف به جای روش های سنتی استفاده کرد. برای انجام این کار، دو دیوار به صورت مجزا با مش الیاف مسلح می شوند. در محل تقاطع دو دیوار نیز برای جلوگیری از بروز ترک در نازک کاری، یک لایه نوار وال مش به صورت L شکل مورد استفاده قرار می گیرد. سپس روی آن نازک کاری اجرا خواهد شد.
مهندسین ناظر نماینده سازمان نظام مهندسی در تایید اجرای صحیح وال مش
اگرچه وال مش می تواند جایگزین خوبی برای وال پست های فلزی و بتنی مرسوم باشد؛ اما فقط در صورت اجرای صحیح آن، عضوهای غیر سازه ای می توانند در برابر ارتعاش زلزله مقاومت کرده و فرو نریزند. بنابراین، نظارت دقیق بر روی نحوه اجرای وال مش از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به طوری که ناظرین می بایست بر روی تمامی مراحل کار و همچنین قوانین و ضوابطی که برای اجرای وال مش لازم الاجرا هستند، نظارت کنند.
مهندسین ناظر، نمایندگانی از سازمان نظام مهندسی هستند و مسئول تایید صحیح اجرای وال مش هستند. اگر یکی از مراحل یا روندهای مرتبط با اجرای وال مش به درستی انجام نشود، آنها موظف به ارجاع مشکلات به مهندسین اجرایی می‌باشند. این مهندسین ناظر نیاز دارند تا مقاومت لازم برای دیوارها و اجزای غیر سازه ای را تامین کرده و اطمینان حاصل کنند. به همین دلیل، در صورت وجود هر گونه خطا یا نقص در اجرای وال مش، مهندسین ناظر مسئولیت پاسخگویی دارند. این امر ضروری می‌کند که مهندسین تمامی قوانین، ضوابط و بندهای مربوط به آیین‌نامه‌های مهار لرزه‌ای ساختمان‌ها را به دقت رعایت و مسلط باشند.
