ضابطه ۸۱۹ در مورد طراحی سازه‌ای و جزئیات اجرایی در دیوارهای غیر سازه ای است. در این ضابطه، به موضوعاتی چون فرضیات طراحی، جداول راهنما، جزئیات اجرایی، انواع وال پست و دستورالعمل‌های اجرایی پرداخته شده است. ضابطه ۸۱۹ با هدف ارتقاء سطح ایمنی دیوارهای غیر سازه‌ای تدوین شده است. رعایت ضوابط و دستورالعمل‌های این ضابطه می‌تواند به بهبود فرآیند مقاوم‌سازی کمک کند. این ضابطه معتبریت دارد تا فرآیند مقاوم‌سازی بهتری را ارائه دهد.
همان طور که می دانید دیوارهای غیر سازه ای از اجزای پرکاربرد و آسیب پذیر ساختمان ها به شمار می روند که اجرای فرایند مقاوم سازی در طراحی آنها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. از آن جایی که خطر زلزله همواره ایمنی بخش های مختلف ساختمان از جمله دیوارهای غیر سازه ای را تهدید می کند، عمل به ضوابط و دستورالعمل های اجرایی در این نشریه می تواند تأثیر بسزایی در بهبود عملکرد آنها داشته باشد. با توجه به اهمیت بالای این ضابطه در فرایند مقاوم سازی دیوارهای غیر سازه ای، در این مطلب قصد داریم ضمن معرفی بخش هایی از آن، به مهار لرزه‌ای دیوارها با استفاده از روش وال پست و معرفی وال مش به عنوان جایگزین وال پست در ساختمان و نحوه اجرای آن بپردازیم.
معرفی ضابطه ۸۱۹ : طراحی سازه‌ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای
عوامل مختلفی می تواند بر ایمنی اجزای مختلف سازه از جمله دیوارهای غیر سازه ای تأثیرگذار باشد که زلزله یکی از مهم ترین آنهاست. از آن جایی که کشور ما در یک منطقه زلزله‌خیز واقع شده است، بررسی و رسیدگی به این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است. ضابطه ۸۱۹، که با عنوان نشریه ۸۱۹ در طراحی سازه‌ها و جزئیات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای شناخته می‌شود. با رعایت یک مجموعه از قوانین و دستورالعمل‌ها، تلاش شده است تا از وقوع آسیب‌های جدی به دیوارها جلوگیری گردد.
توجه به دستورالعمل های اجرایی در این نشریه می تواند علاوه بر حفظ یکپارچگی دیوارهای غیر سازه ای در برابر زلزله، به دوام و ماندگاری آنها در گذر زمان کمک کند. همچنین دیوارهایی که با استفاده از این ضوابط مقاوم سازی می شوند دچار ترک خوردگی و ریزش نشده و همین امر نیز از بروز خسارت های مالی و جانی جلوگیری می کند. بر همین اساس می توان گفت که عمل به ضوابط و دستورالعمل های مندرج در این نشریه الزامی بوده و اجرای صحیح آنها می تواند استحکام و ایمنی بخش های مختلف سازه را تضمین کند.
در ضابطه ۸۱۹، به موضوعات مختلفی پیرامون جزئیات اجرایی دیوارهای غیر سازه ای و نحوه مقاوم سازی آنها پرداخته شده است. این موارد در قالب سه فصل مورد بررسی قرار گرفته‌اند. فصل اول از این ضابطه به دستورالعمل های طراحی دیوارها و بررسی عوامل مؤثر بر آنها اختصاص دارد. در فصل دوم، به جداول راهنما در طراحی این دیوارها و نحوه بکارگیری آنها اشاره شده است. همچنین، در فصل سوم، به جزئیات و دیتیل‌های اجرایی در نحوه ساخت دیوارهای بلوکی پرداخته شده است. در ادامه این مطلب، به معرفی و بررسی بیشتر هر یک از این موضوعات خواهیم پرداخت.
اهمیت استفاده از ضابطه ۸۱۹ در طراحی و اجرای اجزاء ساختمان
همان طور که اشاره کردیم طراحی و ساخت دیوارهای غیر سازه ای باید بر اساس یک سری ضوابط و استانداردها صورت گیرد تا این اجزا از مقاومت و استحکام کافی در برابر زلزله برخوردار باشند. با وجود اهمیت بالای فرایند مقاوم سازی در بخش های مختلف سازه، در طول سالیان گذشته توجه زیادی به این موضوع نمی شد تا اینکه در سال ۱۳۹۶ زلزله کرمانشاه رخ داد و خسارت های مالی و جانی بسیاری ناشی از تخریب بخش های مختلف سازه از جمله دیوارهای غیر سازه ای به وقوع پیوست.
این رویداد زنگ خطری برای طراحان سازه و مجریان ساختمان بود تا در نحوه طراحی و اجرای این بخش ها تجدید نظر کنند. بر همین اساس آیین نامه هایی در قالب ضوابط و نشریه های مختلف در اختیار طراحان سازه و مجریان آن قرار گرفت تا فرایند مقاوم سازی و مهار دیوارها بر اساس روش ها و دستورالعمل های مندرج در این آیین نامه ها صورت گیرد. یکی از این نشریات ضابطه ۸۱۹ بوده که اجرای دستورالعمل های آن در فرایند مقاوم سازی دیوارها امری الزامی است.
دستورالعمل های طراحی در ضابطه ۸۱۹ مقررات ملی و کنترل ساختمان
در فصل اول از ضابطه ۸۱۹، به بررسی دستورالعمل‌های اجرایی در طراحی سازه و جزئیات ساخت آن پرداخته شده است. در این بخش از نشریه ۸۱۹، به موضوعات متعددی پرداخته شده است. این موضوعات شامل فرضیات طراحی دیوارهای خارجی، ارزیابی بارهای وارده بر آنها، تحلیل بارهای بادی، بررسی بارهای ثقلی و زلزله، ترکیبات بارگذاری، ضریب اهمیت دیوارهای غیر سازه ای و اصول طراحی آنها را شامل می‌شود. این بخش از نشریه به تجزیه و تحلیل دقیق این موضوعات می‌پردازد و اطلاعات مفیدی ارائه داده است. در این بخش به تفصیل به موضوعات مطرح شده پرداخته شده است.
در این فصل، به موارد دیگری نیز پرداخته شده است، از جمله نیروها و تغییر شکل‌های وارده بر دیوار، طراحی میلگرد بستر، و بررسی مقاومت خمشی اسمی دیوار. این موارد به منظور ایجاد راهنمایی کامل برای طراحان در فرآیند طراحی و مقاوم‌سازی دیوارهای غیر سازه ای تدوین شده‌اند. این موضوعات در این فصل به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته‌اند. استفاده از این دستورالعمل ها در فرایند مقاوم سازی از اهمیت بالایی برخوردار است و طراحان سازه و مجریان ساختمان با بکارگیری این دستورالعمل ها می توانند سازه های مورد نظر خود را مطابق با استانداردها و با ایمنی بالا طراحی کنند.
جداول راهنما در ضابطه ۸۱۹ مقررات ملی و کنترل ساختمان
در فصل دوم از نشریه ۸۱۹ جداول راهنمای مورد نیاز در طراحی بخش های مختلف سازه گنجانده شده است. همچنین این بخش از ضابطه ۸۱۹ به عنوان مرجع دستیابی به جزئیات طراحی و مهار دیوارهای غیر سازه ای شناخته می شود. این جداول اطلاعات مفیدی در رابطه با مشخصات بخش های مختلف سازه در اختیار طراحان قرار می دهد که از جمله مهمترین آنها می توان به جداول مقاطع در دیوارهای داخلی (ضخامت ۱۰ سانتیمتر)، جداول مقاطع در دیوارهای خارجی (ضخامت ۱۵ الی ۲۰ سانتیمتر)، جزئیات مهار دیوار، جزئیات لازم جهت تسلیح دیوارهای خارجی و غیره اشاره کرد. در این بخش به طور گسترده به روش های مختلف اجرای وال پست در مهار این دیواره پرداخته شده است که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت.
جزئیات و دیتیل‌های اجرایی در ضابطه ۸۱۹ مقررات ملی و کنترل ساختمان
فصل سوم نشریه ۸۱۹ به مسائل محاسباتی و نقشه‌های اجرایی در طراحی ساختمان می‌پردازد. این فصل، سطوح اهمیت ساختمان‌ها تا ارتفاع ۱۰ طبقه را بر اساس جداول و دیتیل‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد. از این جداول و دیتیل‌ها برای تشخیص سطح اهمیت ساختمان و مراحل اجرایی با پیوست چهارم استاندارد ۲۸۰۰ استفاده می‌شود. این فصل همچنین به اجرای دیوارهای بلوکی در طراحی بخش‌های مختلف سازه می‌پردازد و جزئیات اتصالات و دیتیل‌های اجرایی برای دیوارهای از انواع بلوک‌های مختلف مانند بلوک‌های سیمانی، آجری، سفالی و AAC را بررسی می‌کند.
در این بخش از ضابطه ۸۱۹ به موضوعات مختلفی پرداخته شده است. مواردی از جمله اتصال دیوارها به ستون‌ها و دیوار به دیوار با استفاده از نبشی و بست‌های ارتجاعی، نحوه اتصال دیوار به زیر سقف، نحوه اتصال دیوار به دیوار، نحوه اتصال به وال پست‌ها و نکات پیشگیرانه برای جلوگیری از آسیب به سازه‌های بتنی در مرحله مهار دیوارها از جمله موضوعاتی هستند که در این بخش بررسی شده‌اند. جزئیات و راهنمایی‌های ارائه شده در این بخش به طراحان و متخصصان کمک معنی‌داری می‌کند. این مطالب می‌تواند در فرآیند اجرای این مرحله از مقاوم‌سازی دیوارهای غیر سازه ای به آنها کمک کند. این اطلاعات به طراحان و متخصصان در فرآیند اجرای این مرحله از مقاوم‌سازی دیوارهای غیر سازه ای ارزشمند خواهد بود. این دستورالعمل‌ها و مشخصات می‌توانند راهنمای مفیدی برای طراحی و اجرای بهتر این فرآیند باشند.
توضیحات ضابطه ۸۱۹ در مورد وال پست‌ها
مهمترین بخش مقاوم‌سازی دیوارهای غیر سازه‌ای در ضابطه ۸۱۹، وال پست است و دستورالعمل‌های اجرایی آن مشخص شده است. در فصل دوم نشریه، جداول مقاطع و انواع وال پست ها (با استفاده از نبشی، چهار نبشی، قوطی، IPE و مقاطع فولادی سرد نورد) معرفی شده‌اند. نحوه اجرای وال پست در دیوارهای داخلی و خارجی با ضخامت‌های ۱۰، ۱۵ و ۲۰ سانتیمتر و ارتفاع‌های ۳ و ۶ متر توضیح داده شده است. در فصل اول این نشریه، به طراحی میلگرد بستر پرداخته شده است. این طراحی میلگرد بستر به یکی از مراحل اساسی در اجرای وال پست اشاره دارد.
در این نشریه، به موضوعات اتصال دیوار به وال پست و اتصال وال پست‌های نگهدارنده به قاب سازه پرداخته شده است. همچنین، مهار دیوارهای داخلی و خارجی در لبه‌های مجاور سقف مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار گرفته است. در این بخش به تفصیل به این موضوعات پرداخته شده است. به علاوه، تجزیه و تحلیل دقیقی از مهار دیوارهای داخلی و خارجی در اطراف وال پست انجام شده است. بر همین اساس با مطالعه این دستورالعمل های ضابطه ۸۱۹ و بکارگیری آنها در مهار دیوارهای غیر سازه ای می توان یک فرایند مقاوم سازی باکیفیت و بدون نقص را در بخش های مختلف سازه به اجرا درآورد همچنین اجرای درست و اصولی فرایند مقاوم سازی می تواند از ایجاد خسارت های احتمالی به دیوارها و بخش های مختلف سازه جلوگیری می کند.
وال مش جایگزین وال پست در ساختمان
اجرای وال پست از گذشته تا به کنون در مقاوم سازی و مهار دیوارهای غیر سازه ای کاربرد فراوانی داشته است. در این روش دیوارها در برابر نیروهای وارده مقاوم شده و استحکام و دوام آنها نیز افزایش می یابد. البته اجرای وال پست در دیوارهای غیر سازه ای دارای یک سری مراحل بوده که اجرای آنها می تواند با صرف زمان و هزینه بالا همراه باشد. بر همین اساس طراحان ساختمان به دنبال روش های جدیدی هستند که بتوانند فرایند مقاوم سازی دیوارها را با کیفیت بالا و در کمترین زمان ممکن به اتمام برسانند.
در حال حاضر روش وال مش که از آن به عنوان نسل نوین وال پست در مهار دیوارهای غیر سازه ای نیز یاد می شود، یک روش نوین و کاربردی در مقاوم سازی دیوارهای غیر سازه ای بوده که می تواند یکپارچگی و استحکام این دیوارها را در برابر عوامل طبیعی از جمله زلزله افزایش دهد. روش وال مش مورد تأیید ضابطه ۸۱۹ بوده و به دلیل مزایا و قابلیت های بسیاری که دارد به عنوان جایگزین وال پست در ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد. وال مش یک روش مسلح کردن دیوارهای غیرسازه‌ای با استفاده از مش الیاف است. این روش همچنین به نام تجاری “وال مش” هم شناخته می‌شود.
در اجرای وال مش برخلاف روش وال پست نیازی به نصب میلگرد بستر و وادارهای قائم و افقی نیست و به همین دلیل استفاده از این روش با کاهش هزینه ها و زمان اجرایی همراه خواهد بود. اجرای وال مش باعث کاهش بار مرده ساختمان و بهبود عملکرد سازه در برابر اثرات زلزله می‌شود. طراحی و اجرای وال مش نسبت به روش وال پست پیچیده نیست. این روش نیاز به تیم اجرایی متخصص و حرفه‌ای ندارد.
اجرای وال مش مطابق با ضابطه ۸۱۹
همان طور که اشاره کردیم روش وال مش همانند اجرای وال پست مورد تأیید ضابطه ۸۱۹ بوده و نحوه اجرای آن نیز با ضوابط و استانداردهای نشریه ۸۱۹ هم خوانی دارد. اجرای وال پست طبق این ضابطه برای دیوارهای با ارتفاع بیشتر از ۳.۵ متر و طول بیشتر از ۴ متر الزامی است که همین موضوع برای اجرای وال مش نیز صدق می کند. جهت اجرای وال مش به متریالی چون مش فایبرگلاس، پلاستر سیمانی و گچی، چسب اپوکسی، نبشی و ناودانی نیاز است.
اجرای وال مش با استفاده از این متریال در چهار مرحله انجام می‌شود. قبل از شروع این مراحل، فرایند دیوارچینی باید انجام شود و سطح دیوارها باید از نظر وجود هر گونه ناهمواری بررسی شود. مرحله اول اجرای وال مش شامل آماده‌سازی پلاستر گچی یا سیمانی و اجرای لایه اول آن بر روی دیوار می‌شود. نوع این پلاستر بر اساس شرایط کاری و نوع مش فایبرگلاس انتخاب می‌شود. به عنوان مثال از پلاستر سیمانی در محیط های قلیایی و در زمینه کار با مش های فایبرگلاس AR استفاده می شود. این پلاستر را می توان با استفاده از کاردک یا ماله و یا دستگاه های پاششی بر روی دیوار کشید.
مش فایبرگلاس در مقاوم‌سازی دیوارهای غیر سازه‌ای استفاده می‌شود. نصب مش فایبرگلاس در چهار مرحله صورت می‌گیرد. اجرای وال مش به عنوان نسل نوین وال پست توصیه می‌شود. ضوابط و دستورالعمل‌ها در طراحی و اجرای دیوارهای غیر سازه‌ای مهم هستند. استفاده از آیین‌نامه‌ها در مقاوم‌سازی ساختمان‌ها ضروری است. ضابطه ۸۱۹ به مسائل مرتبط با دیوارهای غیر سازه‌ای می‌پردازد. مرحله دوم نصب مش فایبرگلاس مهم است. اجزای بخش غیر سازه‌ای ساختمان در پیوست شش مورد بررسی قرار می‌گیرند. لبه‌های دیوار با مش از طریق نبشی و ناودانی به سازه متصل می‌شوند. ضوابط و دستورالعمل‌ها به ارتقاء ایمنی دیوارهای غیر سازه‌ای کمک می‌کنند.
معرفی پیوست شش آیین نامه ۲۸۰۰
این متن درباره ضوابط و دستورالعمل‌های مرتبط با طراحی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله با استفاده از وال پست و تیرک در پیوست شش آیین‌نامه 2800 می‌باشد. این آیین‌نامه برای طراحان ساختمان به منظور طراحی سازه‌های ایمن و مقاوم در برابر زلزله کمک‌کننده است. آیین‌نامه 2800 دارای دو بخش اصلی است: بخش سازه‌ای و بخش غیر سازه‌ای. در این پیوست، ویژگی‌ها و روش‌های مهار اجزای بخش غیر سازه‌ای ساختمان مورد بررسی قرار می‌گیرد. اجزا شامل دیوارهای داخلی، دیوارهای خارجی، نما، سقف کاذب، راه‌پله و جان‌پناه می‌شوند. پیوست شش به مهار این اجزا با استفاده از وال پست و تیرک در فرآیند مقاوم‌سازی توجه دارد.
در این پیوست، ضوابط و دستورالعمل‌های مربوط به مهار اجزای غیر سازه‌ای ساختمان با جزئیات اجرایی و اصولی بیان شده‌اند. این روش می‌تواند به تقویت و افزایش مقاومت اجزای سازه در مقابل زلزله کمک کند. این مطالب در چهار مرحله انجام می‌شود و قبل از هر مرحله، باید فرآیند دیوارچینی انجام شود و سطح دیوارها برای وجود هر گونه ناهمواری بررسی می‌شود. این روش می‌تواند ساختمان‌ها را در مواجهه با زلزله تقویت و ایمن‌سازی نماید. این روش می‌تواند به عنوان راهنمای جامعی برای اجرای آن در بخش‌های مختلف سازه‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
سخن پایانی
ضابطه ۸۱۹ شامل ضوابط و دستورالعمل‌های اجرایی مرتبط با مقاوم‌سازی ساختمان می‌باشد. این ضوابط و دستورالعمل‌ها شامل فرضیات طراحی، جداول راهنما، جزئیات اجرایی است و برای کمک به طراحان و مقاوم‌سازی دیوارهای غیرسازه‌ای در ساختمان‌ها تدوین شده‌اند. ضابطه ۸۱۹ به سیستم وال پست در مقاوم سازی و مهار دیوارهای غیر سازه ای و روش های مختلف اجرای آن اشاره می‌کند. این ضابطه می‌تواند راهنمای جامع و کاملی برای اجرای این روش در بخش های مختلف سازه باشد. اجرای وال مش به عنوان نسل نوین وال پست تأیید شده در این نشریه توضیح داده شده است. اجرای آن توصیه می‌شود و باید با ضوابط و دستورالعمل‌ها مطابقت داشته باشد.
علاوه بر ضابطه ۸۱۹، آیین نامه ها و ضوابط دیگری نیز در دسترس هستند که به نحوه مقاوم سازی بخش های مختلف ساختمان در برابر زلزله می پردازند. از جمله این آیین نامه ها می توان به نشریه ۷۱۴ (دستورالعمل طراحی سازه‌ای و الزامات اجرایی نمای خارجی ساختمان‌ها)، نشریه ۷۲۹ (راهنمای طراحی لرزه‌ای دیوارهای بنایی غیرسازه‌ای مسلح به میلگرد بستر)، آیین نامه ۲۸۰۰ (طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله) و پیوست شش از این آیین نامه اشاره کرد که در انتهای این مطلب به معرفی آن پرداختیم. استفاده از این آیین‌نامه‌ها در فرآیند مقاوم‌سازی بخش‌های غیرسازه‌ای ساختمان اهمیت بسیار زیادی دارد. عدم رعایت و بکارگیری این آیین‌نامه‌ها ممکن است به خسارت‌های جبران‌ناپذیری منجر شود.